تحریم های اقتصادی؛ اثربخشی در تغییر رفتار یا ایجاد بلوک های جدید اقتصادی

تحریم های اقتصادی چیست؟

تحریم های اقتصادی مجازات های تجاری و مالی هستند که توسط دولت ها یا نهادها علیه دولت ها، گروه ها یا افراد اعمال می شود. آنها نوعی اجبار هستند که تلاش می‌کنند از طریق ایجاد اختلال در مبادلات اقتصادی، یک بازیگر را وادار به تغییر رفتار خود کنند.

تحریم ها می تواند کل کشورها، افراد خاص یا حتی شرکت ها و سازمان ها را هدف قرار دهد.

اشکال تحریم های اقتصادی

تحریم های اقتصادی می توانند اشکال مختلفی داشته باشند، از جمله:

موانع تجاری: تعرفه ها، سهمیه بندی ها و ممنوعیت های واردات/صادرات.

مسدود شدن دارایی: جلوگیری از دسترسی یا استفاده هدف از دسترسی به دارایی های مالی خود.

ممنوعیت سفر: محدود کردن حرکت افراد مرتبط با هدف.

تحریم های تسلیحاتی: جلوگیری از فروش یا عرضه سلاح و تجهیزات نظامی.

محدودیت های مالی: محدود کردن دسترسی به بازارهای سرمایه، وام ها و خدمات مالی.

اهداف تحریم های اقتصادی

تحریم ها را می توان برای دستیابی به اهداف مختلفی اعمال کرد، مانند:

قانع کننده: مجبور کردن مورد تحریم شده برای تغییر سیاست ها یا اقداماتش.

بازدارندگی: منصرف کردن هدف مورد تحریم از انجام برخی اقدامات.

تنبیه: تحمیل عواقب برای رفتارهای گذشته.

اثربخشی تحریم های اقتصادی

اثربخشی تحریم ها مورد بحث است و موفقیت آنها به عوامل متعددی از جمله نوع تحریم، آسیب پذیری هدف مورد تحریم و همکاری بین المللی بستگی دارد.

در اینجا چند نکته اضافی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود:

تحریم‌های هوشمند: این تحریم‌ها به جای کل جمعیت یک کشور، افراد یا نهادهای خاصی را هدف قرار می‌دهند که مسئول برخی اقدامات هستند.

نگرانی‌های بشردوستانه: در حالی که هدف تحریم‌ها معمولاً تأثیرگذاری بر رفتار دولت است، اما گاهی اوقات می‌تواند عواقب ناخواسته‌ای برای شهروندان عادی داشته باشد و نگرانی‌های اخلاقی را افزایش دهد.

فرار و مقاومت: کشورهای هدف ممکن است از استراتژی‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌ها استفاده کنند، مانند یافتن شرکای تجاری جایگزین یا استفاده از واسطه‌ها.

آیا تحریم های اقتصادی بر رفتار کشورها تاثیر می گذارد؟

پاسخ به اینکه آیا تحریم های اقتصادی بر رفتار کشورها تأثیر می گذارد یا نه، پیچیده است و به عوامل متعددی بستگی دارد. در اینجا به تفکیک موضوع می پردازیم:

تاثیرات احتمالی تحریم ها

فشار اقتصادی: تحریم ها می‌توانند مشکلات اقتصادی را بر کشور مورد نظر تحمیل کنند و به طور بالقوه منجر به کاهش ارزش پول، کاهش صادرات مهم و بیکاری شوند. این فشار ممکن است دولت را تشویق کند تا سیاست های خود را برای جلوگیری از آسیب های اقتصادی بیشتر تغییر دهد.

انزوای دیپلماتیک: اعمال تحریم‌ها می‌تواند پیامی قوی مبنی بر عدم تایید بین المللی داشته باشد و دیگر کشورها را از تجارت یا همکاری با هدف مورد تحریم منصرف کند. این انزوا می‌تواند دولت را برای پیروی از هنجارهای بین‌المللی یا رسیدگی به نگرانی‌ها بیشتر تحت فشار قرار دهد.

بی‌ثباتی داخلی: تحریم های سخت می‌تواند مشکلات گسترده‌ای را برای جمعیت غیرنظامی ایجاد کند که به طور بالقوه منجر به اعتراض‌ها، ناآرامی‌های سیاسی و حتی تغییر رژیم می‌شود. در مواجهه با چنین ناآرامی‌هایی، دولت ممکن است بیشتر به خواسته‌های بین المللی تن دهد.

محدودیت های تحریم های اقتصادی

اعمال تحریم های اقتصادی علیرغم ایجاد سختی و محدودیت برای هدف مورد تحریم، محدودیت هایی نیز برای اثربخشی دارند.

عزم هدف تحریم شده: اگر دولت هدف به شدت مصمم باشد که مسیر فعلی خود را دنبال کند، فشار اقتصادی ممکن است برای ایجاد تغییر کافی نباشد. آنها ممکن است شرکای تجاری جایگزین پیدا کنند یا به اقدامات خودکفایی متوسل شوند.

نگرانی‌های بشردوستانه: تحریم‌های گسترده می‌تواند به طور نامتناسبی به شهروندان عادی آسیب برساند، نگرانی‌های اخلاقی را افزایش داده و با تقویت حمایت عمومی از دولت، احتمالاً نتیجه معکوس خواهد داد.

دامنه محدود: تحریم‌های هدفمند علیه افراد یا نهادهای خاص ممکن است در ایجاد تغییر سیاست در سطح ملی کمتر مؤثر باشد.

طفره رفتن و مقاومت: کشورها ممکن است سعی کنند تحریم ها را از طرق مختلف دور بزنند و اثربخشی آنها را کاهش دهند.

به طور کلی، شواهد در مورد اثربخشی تحریم‌ها متفاوت است:

مطالعات نشان می‌دهد که تحریم‌ها می‌توانند در برخی موارد موفقیت‌آمیز باشند، به‌ویژه زمانی که با دقت طراحی، هدف‌گذاری و با حمایت گسترده بین‌المللی اجرا شوند.

با این حال، آنها یک موفقیت تضمین شده نیستند، و اثربخشی آنها می تواند به طیف وسیعی از عوامل فراتر از مشکلات اقتصادی بستگی داشته باشد.

نکات مهمی که باید در نظر گرفت:

نوع تحریم ها مهم است. تحریم های تجاری و مالی فراگیر احتمالاً تأثیر بیشتری نسبت به ممنوعیت سفر یا مسدود شدن دارایی ها خواهد داشت.

ویژگی های کشور هدف نیز بر نتیجه تأثیر می گذارد. اقتصادهای بازتر و یکپارچه تر احتمالاً در برابر تحریم ها آسیب پذیرتر خواهند بود.

همکاری بین المللی برای موفقیت بسیار مهم است. تحریم های یکجانبه کمتر از تحریم های اعمال شده توسط ائتلاف کشورها موثر است.

تحریم های اقتصادی و ایجاد بلوک های جدید اقتصادی

این که آیا تحریم‌های اقتصادی بلوک‌های اقتصادی جدیدی ایجاد می‌کند یا نه، سوال پیچیده‌ای است که پاسخ قطعی ندارد. از هر دو طرف باید استدلال کرد:

پتانسیل تشکیل بلوک

انزوا: کشورهایی که با تحریم روبرو هستند ممکن است برای یافتن شرکای تجاری جایگزین و روابط اقتصادی خارج از سیستم سنتی و تحت سلطه غرب تحت فشار قرار گیرند. این می تواند منجر به تشکیل بلوک های جدید بر اساس منافع مشترک و نیاز به دور زدن محدودیت های تحمیلی شود.

خوداتکایی: تحریم‌ها می‌توانند کشورهای تحریم‌شده را تشویق کنند تا توانایی‌های داخلی خود را توسعه دهند و در زمینه‌های حیاتی مانند فناوری، مالی و تولید خودکفاتر شوند. این می تواند منجر به ایجاد بلوک های اقتصادی متمرکز بر تجارت منطقه ای و وابستگی متقابل شود.

همسویی سیاسی: کشورهایی که با تحریم های مشابه مواجه هستند یا توسط نهادهای مشابه طرد شده اند، ممکن است روابط سیاسی و اقتصادی نزدیک تری را به عنوان نوعی حمایت و مقاومت متقابل ایجاد کنند. این می تواند اتحادهای منطقه ای موجود را مستحکم کند یا اتحادهای جدید را تقویت کند.

استدلال های متضاد

انعطاف‌پذیری بلوک‌های موجود: نظم اقتصادی جهانی موجود تحت سلطه ایالات متحده و اتحادیه اروپا هنوز قدرت و نفوذ قابل توجهی دارد. جدا شدن از الگوهای تجاری و سیستم های مالی تثبیت شده می تواند دشوار و پرهزینه باشد.

اختلافات داخلی: بلوک های جدید بالقوه اغلب دارای اختلافات داخلی و منافع رقابتی هستند که دستیابی به همکاری اقتصادی پایدار را چالش برانگیز می کند.

عوامل کلیدی در تاثیر تحریم های اقتصادی در ایجاد بلوک های جدید اقتصادی

دامنه و شدت تحریم‌ها: تحریم‌های گسترده با تأثیرات اقتصادی قابل توجه بیشتر کشورها را به سمت اتحادهای جدید سوق می‌دهد.

ویژگی های کشورهای هدف: اقتصادهایی که به شدت به تجارت جهانی و یکپارچگی متکی هستند، در برابر فشار آسیب پذیرتر هستند و ممکن است به دنبال شرکای جایگزین باشند.

پویایی های منطقه ای موجود: روابط منطقه ای یا فرهنگی از قبل موجود می تواند تشکیل بلوک ها را در پاسخ به تحریم ها تسهیل کند.

چشم انداز سیاسی جهانی: جو کلی ژئوپلیتیک و حضور رقبای اصلی قدرت می تواند بر شکل گیری اتحادهای جدید تأثیر بگذارد.

مثال ها

روسیه: پس از تحریم های اعمال شده در پاسخ به حمله به اوکراین، روابط خود را با چین و سایر کشورهای خارج از مدار غرب تقویت کرده است که نشان دهنده تشکیل بلوک بالقوه است.

ایران: ایران که با تحریم‌های طولانی‌مدت آمریکا مواجه است، روابط اقتصادی نزدیک‌تری با کشورهایی مانند چین و ترکیه ایجاد کرده است که نشان‌دهنده پتانسیل مشارکت‌های جایگزین تحت فشار تحریم‌ها است.

در یک مثال ملموس می توان از بریکس نام برد که به عنوان یک بلوک اقتصادی متشکل از کشورهایی که تحت تحریم های غرب قرار دارند و یا نسبت به سیاست های اقتصادی کشورها و نهادهای غربی انتقاد دارند ایجاد شد.

نقش مهم هند در بریکس: چرا این امر برای روسیه مهم است؟

توسعه بریکس: همکاری‌های جنوب - جنوب در عصر جهانی شدن