ابعاد اقتصادی تجاوز نظامی اسرائیل به ایران برای رژیم صهیونیستی

 مقدمه 

در سال ۲۰۲۵، در پی تشدید تنش‌های منطقه‌ای، حمله مستقیم اسرائیل به مراکز هسته‌ای، نظامی و مراکز مسکونی ایران آغازگر یکی از پرهزینه‌ترین درگیری‌های نظامی تاریخ معاصر این رژیم شد. در حالی‌ که توجه جهانی به جنبه‌های نظامی، سیاسی و ژئوپولیتیکی این منازعه معطوف است، یکی از تأثیرگذارترین اما کمتر تحلیل‌شده‌ترین ابعاد این بحران، فشار فزاینده آن بر وضعیت اقتصادی رژیم صهیونیستی است.

اسرائیل، که پیش از آغاز جنگ با ایران هم به دلیل طولانی شدن جنگ در غزه در وضعیت اقتصادی مطلوبی قرار نداشت، به دلیل تجاوز به خاک ایران با هزینه‌های بی‌سابقه‌ای به ویژه در بودجه نظامی روبه‌رو شد که ساختار مالی و اقتصادی آن را به چالش کشید.

در واقع درگیر شدن رژیم صهیونیستی در جنگ های مختلف از جمله در غزه، لبنان، یمن و در مورد آخر تجاوز به تمامیت ارضی ایران اولویت دولت این رژیم را به‌ وضوح از برنامه‌های توسعه‌ای و رفاه اجتماعی به سمت تأمین مالی ارتش تغییر داده است. 

وضعیت اقتصادی اسرائیل پس از تجاوز نظامی به ایران (۲۰۲۵)

فشار بر اقتصاد داخلی اسرائیل

در حالی که جنگ غزه فشارهای اقتصادی زیادی را به اسرائیل وارد کرده است، تجاوز نظامی این رژیم به ایران، آن را وارد بحران اقتصادی جدیدی کرد که ابعاد آسیب های اقتصادی آن با جنگ غزه به هیچ عنوان قابل قیاس نیست. 

در تاریخ 28 اردیبهشت 1404 یعنی پیش از حمله تجاوزکارانه اسرائیل به خاک ایران رویترز در گزارشی به بررسی وضعیت اقتصادی اسرائیل به دلیل تداوم جنگ در غزه پرداخت. در این گزارش آمده است: اقتصاد اسرائیل در سه‌ ماهه اول سال 2025 رشد 3.4 درصدی را ثبت کرد، که کمتر از پیش‌بینی‌های اولیه است. این کاهش رشد اقتصادی عمدتاً به دلیل ادامه جنگ اسرائیل با گروه حماس در غزه و فشارهای ناشی از آن است.

جنگ غزه باعث افزایش عدم قطعیت در بازارها، کاهش سرمایه‌گذاری‌ها و اختلال در بازار کار شد و بخش‌های مختلف اقتصاد، به ویژه گردشگری، خدمات و تجارت خارجی، به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند.

طبق گزارش شرکت نظرسنجی تجاری CofaceBDI، تقریباً ۶۰ هزار شرکت اسرائیلی در سال ۲۰۲۴ به دلیل کمبود نیروی انسانی، اختلالات لجستیکی و رکود در فضای کسب و کار تعطیل شده‌اند. علاوه بر این، ورود گردشگران همچنان کمتر از سطح قبل از اکتبر ۲۰۲۳ است.

بر اساس گزارش middleeasteye به گفته منابع اسرائیلی، جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران ده‌ها میلیارد شِکِل(واحد پول اسرائیل) هزینه داشته و هزاران نفر بر اثر حملات موشکی بی‌خانمان شده‌اند.

 رسانه newarab بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای و اقتصادی اسرائیل در مطلبی نوشت: این رژیم در جنگ ۱۲ روزه خود با ایران، متحمل ۱۲ میلیارد دلار خسارت مستقیم شده است.

این ارقام شامل هزینه‌های نظامی، خسارات ناشی از حملات موشکی، غرامت به افراد و مشاغل و هزینه‌های بازسازی می‌شود.

تحلیلگران انتظار دارند که پس از ارزیابی کامل خسارات غیرمستقیم و غرامت غیرنظامیان، این مبلغ به 20 میلیارد دلار افزایش یابد.

طبق گزارش سایت خبری عبری یدیعوت آحارانوت، خزانه‌داری اسرائیل تاکنون متحمل ضرری بالغ بر ۲۲ میلیارد شِکِل (تقریباً ۶.۴۶ میلیارد دلار) شده است.

این ارقام هزینه‌های جاری مانند اقامت موقت در هتل و مسکن جایگزین برای ساکنان تخلیه‌شده و همچنین خسارات وارده به تقریباً یک سوم از املاک آسیب‌دیده که هنوز نهایی نشده‌اند را در نظر نمی‌گیرد. بازسازی این املاک می‌تواند ۱ تا ۱.۵ میلیارد شِکِل دیگر (بین ۲۹۴ تا ۴۴۰ میلیون دلار) به هزینه‌ها اضافه کند.

برای پوشش هزینه‌های جنگ، انتظار می‌رود اسرائیل کسری بودجه ملی خود را که در طول جنگ غزه افزایش یافته بود، به حدود شش درصد افزایش دهد. این در کنار کاهش پیش‌بینی‌شده رشد اقتصادی حداقل 0.2 درصدی است که باعث کاهش درآمد مالیاتی خواهد شد.

هزینه‌های هنگفت نظامی

روزنامه اقتصادی اسرائیلی کالکالیست گزارش داد که دولت تقریباً ۵ میلیارد دلار، معادل حدود ۷۲۵ میلیون دلار در روز، برای عملیات تهاجمی علیه ایران و اقدامات دفاعی برای رهگیری موشک‌ها و پهپادهای تهران هزینه کرده است. انتظار می‌رود تنها جبران خسارت حداقل پنج میلیارد شِکِل (۱.۵ میلیارد دلار) هزینه داشته باشد.

بازارها اکنون انتظار دارند کسری مالی دولت امسال از شش درصد تولید ناخالص داخلی و از سقف ۴.۹ درصدی تعیین شده توسط وزارت دارایی فراتر رود. 

روزنامه مارکر گزارش داد که خسارات مستقیم ناشی از حملات موشکی ایران تاکنون از پنج میلیارد شِکِل (۱.۵ میلیارد دلار) فراتر رفته است. این روزنامه حملات موشکی را باعث ویرانی «آخرالزمانی» توصیف کرد. 

اسرائیل همچنین میلیاردها دلار دیگر برای دفاع در برابر حملات گسترده موشکی و پهپادی ایران هزینه کرد. این حملات، تأمین انرژی و سوخت در سراسر اسرائیل را مختل کرد و ضربه بزرگی به بازارهای سرمایه این کشور وارد کرد، از جمله حمله مستقیم به ساختمان بورس تل آویو. 

برخی اقتصاددانان هشدار دادند که اگر جنگ ادامه می‌یافت، اسرائیل ممکن بود با فروپاشی اقتصادی تمام‌عیار مواجه شود.

طبق گزارش فایننشال اکسپرس، اسرائیل در هفته اول حملات به ایران حدود ۵ میلیارد دلار هزینه کرد که ۵۹۳ میلیون دلار آن صرف حملات تهاجمی و ۱۳۲ میلیون دلار آن صرف دفاع و بسیج نظامی در هر روز شده است. وال استریت ژورنال گزارش داد که تنها سامانه‌های دفاع موشکی اسرائیل روزانه بین ۱۰ تا ۲۰۰ میلیون دلار هزینه عملیاتی دارند.

برای اطلاع بیشتر از هزینه های هنگفت نظامی اسرائیل به دلیل تجاوز به ایران به مقاله هزینه‌های جنگ با ایران بودجه نظامی اسرائیل را منفجر کرد مراجعه نمایید. 

تشدید فشار مالی

به گزارش خبرگزاری آناتولی ناصر عبدالکریم، استاد امور مالی در دانشگاه آمریکایی فلسطین، به خبرگزاری آناتولی گفت که این جنگ نه تنها بودجه نظامی اسرائیل، بلکه ظرفیت کلی تولید آن را نیز تحت تأثیر قرار داده است. او تخمین زد که کل خسارات مستقیم و غیرمستقیم مرتبط با جنگ می‌تواند به 20 میلیارد دلار برسد.

ناصر عبدالکریم همچنین گفت کسری بودجه اسرائیل می‌تواند به شش درصد افزایش یابد، و پرداخت غرامت‌ها، امور مالی عمومی را بیشتر تحت فشار قرار خواهد داد. 

طبق اعلام اداره مالیات اسرائیل، بیش از ۱۰ هزار نفر در هفته اول جنگ تخلیه شدند و بیش از ۳۶ هزار نفر درخواست غرامت کرده‌اند. البته بر اساس داده‌های منتشر شده توسط روزنامه راست‌گرای اسرائیل هیوم، تاکنون بیش از ۴۱۰۰۰ درخواست به صندوق جبران خسارت دولتی ارائه شده است و انتظار می‌رود تعداد بیشتری نیز ثبت شود.

به گزارش روزنامه مارکر سوال این است که از این به بعد چه اتفاقی خواهد افتاد: خانه‌های بخش بزرگی از تخلیه‌شدگان قرار است تخریب شوند، و حتی اگر این اتفاق نیفتد، بازسازی خانه‌های به‌شدت آسیب‌دیده به گونه‌ای که قابل سکونت شوند، زمان خواهد برد.

دولت باید برای مدت نامعلومی به صدها یا هزاران خانواده، که برخی از آنها بلندمدت هستند، اجاره بپردازد تا زمانی که ساختمان فروریخته بازسازی شود - فرآیندی که می‌تواند سال‌ها طول بکشد.

قبل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، حدود ۶۰۰۰ اسرائیلی غرامت دائمی از دولت دریافت می‌کردند. این تعداد پس از حمله حماس به اسرائیل به ۲۵۰۰۰ نفر افزایش پیدا کرد و اکنون نیز پس از تجاوز نظامی به ایران این تعداد به شکلی تصاعدی افزایش یافت. 

شای آهارونوویچ، مدیر سازمان مالیات رژیم صهونیستی در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: اینها چالش‌هایی با چنان ابعادی هستند که ما هرگز در تاریخ اسرائیل با آنها روبرو نشده‌ایم.

عبدالکریم گفت که دولت اسرائیل در حال بررسی یکی از سه اقدام زیر برای پوشش کسری بودجه رو به افزایش است: کاهش هزینه‌های عمومی در حوزه بهداشت و آموزش، افزایش مالیات‌ها، یا توسل به استقراض که می‌تواند نسبت بدهی عمومی به درآمد ملی را بیش از ۷۵ درصد افزایش دهد.

اختلال اقتصادی در بخش‌های مختلف

به گزارش فایننشال تایمز، حملات ایران زیرساخت‌های حیاتی در تل‌آویو و حیفا را هدف قرار داد، از جمله حمله‌ به پالایشگاه نفت بازان در حیفا، بزرگترین پالایشگاه اسرائیل که آن را کاملا تعطیل کرد و منجر به خسارت روزانه ۳ میلیون دلار شد.

فرودگاه بن گوریون نیز در واکنش به حملات تلافی‌جویانه ایران، فعالیت خود را به حالت تعلیق درآورد. بزرگترین فرودگاه اسرائیل معمولاً روزانه حدود ۳۰۰ پرواز و ۳۵۰۰۰ مسافر را مدیریت می‌کند. اما این فرودگاه در دوران جنگ تنها تا حدی برای تسهیل تخلیه مسافران بازگشایی شده بود و انتظار می‌رود این اختلال، خسارات اقتصادی را تشدید کند.

تعلیق بزرگترین فرودگاه این کشور همزمان با تعلیق پروازهای شرکت هواپیمایی ملی اسرائیل، ال عال، و تغییر مسیر هواپیماها برای جلوگیری از هرگونه تهدید هدف قرار گرفتن، صورت گرفت که طبق گزارش‌ها ۶ میلیون دلار ضرر به بار آورده است.

بازارهای مالی نیز در بحبوحه تشدید تنش‌های نظامی آسیب دیدند. بنا به گزارش‌ها، یک موشک ایرانی به بورس الماس اسرائیل اصابت کرد، بخشی که حدود هشت درصد از کل صادرات این کشور را تشکیل می‌دهد.

این انفجار باعث وحشت در میان سرمایه‌گذاران شد و در نتیجه فروش گسترده سهام و بی‌ثباتی بیشتر بازار شد. 

ضرر و زیان تنها در موسسه علوم وایزمن، علاوه بر خسارات وارده به پالایشگاه نفت بازان در حیفا، حدود ۲ میلیارد شِکِل (حدود ۵۴۰ میلیون دلار) تخمین زده می‌شود.

درخواست حمایت آمریکا

یک منبع وزارت دارایی اسرائیل به یدیعوت آحارونوت گفت که اسرائیل ممکن است برای جبران هزینه‌های جنگ و رسیدگی به نیازهای دفاعی فوری، از ایالات متحده، چه از طریق کمک مستقیم و چه از طریق ضمانت وام، درخواست حمایت مالی بیشتری کند.

آدام بلومبرگ، معاون مدیر اقتصادی فدراسیون کارگری هیستادروت اسرائیل، به وب‌سایت خبری اسرائیلی معاریو گفت که تعطیلی اقتصادی ناشی از جنگ، روزانه حدود ۱.۵ میلیارد شِکِل (۲۹۴ میلیون دلار) برای اقتصاد اسرائیل هزینه داشته است، به این معنی که مشاغل در طول جنگ ۱۲ روزه بیش از ۳.۵ میلیارد دلار ضرر کرده‌اند.

خسارت به اموال در داخل اسرائیل، از جمله خانه‌ها، خودروها و وسایل شخصی، در حال حاضر سه میلیارد شِکِل (حدود ۸۱۰ میلیون دلار) تخمین زده می‌شود. این شامل خسارات غیرمستقیم مانند غرامت شرکت‌ها (حدود پنج میلیارد شِکِل) و ضربه به تولید ناخالص داخلی کشور نمی‌شود.

نتیجه گیری

اقدام جنون آمیز رهبران اسرائیل برای تجاوز نظامی به ایران نه تنها ماهیت جنگ طلبانه این رژیم را نمایان تر کرد بلکه در داخل خود این رژیم هم تاثیرات منفی سرسام آوری اقتصادی بر جای گذاشت.

دفاع کوبنده ایران در مقابل این تجاوز برای بسیاری از اسرائیلی ها غیرقابل تصور بود به گونه ای که خرابی های ناشی از حملات موشکی ایران را آخر الزمانی توصیف می کنند.  

اسرائیل اکنون با آتش بس با ایران نه تنها به اهداف این تجاوز دست نیافت بلکه اکنون با میلیاردها دلار ضرر اقتصادی و کسری بودجه فزاینده روبرو است.