پیش از بروز بحران قطر، کشورهای عربستان، قطر، امارات و کویت یک ائتلاف قدرتمند را در داخل اوپک شکل داده بودند، اما اکنون درحالی‌که این ائتلاف در خطر فروپاشی قرار گرفته است، یک ائتلاف دیگر با حضور دو کشور ایران و عراق در حال شکل‌گیری است.
وزرای نفت کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس همواره قبل از حضور نشست‌های اوپک، در پشت درهای بسته با یکدیگر مذاکره می‌کنند و هماهنگی‌های لازم را برای پشتیبانی از یک سیاست خاص به عمل می‌آورند.
این بار اما در آستانه برگزاری نشست اوپک در وین در نهم آذرماه به‌منظور تصمیم‌گیری در مورد تمدید توافق فریز نفتی، هیچ خبری از مذاکرات غیرعلنی بین وزرای نفت کشورهای عربی به گوش نمی‌رسد. تنش‌های سیاسی بین قطر و ائتلاف عربی تحت رهبری عربستان و قطع روابط طرفین در اوایل ماه ژوئن سال جاری باعث شده است که وزرای نفت کشورهای عربی رسم دیرین خود را ولو به‌صورت موقت به دست فراموشی بسپارند.
یک منبع آگاه عربی در اوپک، دراین‌باره به رویترز می‌گوید: «ما قبلاً یک گروه واتس‌اپ برای وزیران نفت و نمایندگان کشورهای عربی در اوپک داشتیم؛ گروهی که یک اتاق گفتگوی بسیار شلوغ بود. این اتاق گفتگو اکنون دیگر مرده است».
چند منبع آگاه دیگر نیز به رویترز گفته‌اند که تاکنون هیچ تماس رسمی بین مقامات کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در خصوص نشست آینده اوپک برقرار نشده است. شورای همکاری خلیج‌فارس شامل شش کشور عربستان، قطر، امارات، کویت، عمان و بحرین می‌شود که به‌جز عمان و بحرین، سایر این کشورها در اوپک نیز عضویت دارند.
یکی دیگر از منابع آگاه عربی در اوپک، اوضاع را این‌گونه توصیف می‌کند: «واقعیت این است که وزرای نفت ما نمی‌توانند با هم ملاقات کنند. ممکن است آنها برای ارتباط با یکدیگر تنها به رد و بدل کردن پیام‌هایی از طریق وزرای نفت کویت یا عمان اکتفا نمایند؛ اما مطمئناً وزرای نفت عربستان و کویت نمی‌توانند مستقیماً با وزیر نفت قطر دیدار داشته باشند».
پس از آن‌که عربستان و سه کشور عربی دیگر (مصر، امارات و بحرین) به بهانه حمایت قطر از تروریسم و نیز به دلیل روابط حسنه این کشور با ایران، روابط سیاسی خود را با دوحه قطع کردند، شورای همکاری خلیج‌فارس به‌شدت تضعیف شده و عملاً کارآیی خود را از دست داده است. البته در این میان دو کشور کویت و عمان بی‌طرفی خود را اعلام داشته‌اند و حتی شیخ جابر احمد الصباح، امیر کویت، برای میانجیگری بین طرفین این درگیری سیاسی تلاش می‌کند.
با تمام این اوصاف نباید از این نکته غافل شد که اوپک پیش از این نیز بحران‌های شدیدتری را پشت سر گذاشته و در میان تنش‌های جدی‌تری مانند جنگ ایران و عراق، اشغال کویت توسط عراق و نیز درگیری‌های سیاسی ایران و عربستان در یک دهه اخیر، به فعالیت خود ادامه داده است.
کارشناسان و دیپلمات‌های کشورهای عضو اوپک بر این باورند که بحران قطر نمی‌تواند تأثیری بر تمدید توافق فریز نفتی داشته باشد زیرا اکثریت قریب به اتفاق اعضای اوپک بر ضرورت تمدید این توافق اجماع دارند. بحث بی‌تأثیر بودن بحران قطر بر تصمیمات نشست آتی اوپک در حالی از سوی کارشناسان این سازمان مهم نفتی مطرح می‌شود که قطر به‌عنوان رئیس دوره‌ای اوپک در سال 2016 نقش بسیار مهمی در حصول توافق بین کشورهای عضو اوپک و کشورهای غیرعضو (خصوصاً روسیه) برای کاهش تولید نفت در راستای کمک به افزایش قیمت آن ایفا کرده بود.
یک مقام ارشد اوپک در این خصوص خاطرنشان می‌سازد: «اگر شورای همکاری خلیج‌فارس دچار مرگ سیاسی شود، مسلماً این اتفاق بر سیاست‌های اوپک بی‌تأثیر نخواهد بود؛ اما این تأثیرگذاری لزوماً به معنای مختل شدن روند تصمیم‌گیری در سازمان نیست. البته می‌توان گفت که تصمیم‌گیری پیچیده‌تر و چالش‌برانگیزتر خواهد شد».
پیش از بروز بحران قطر، کشورهای عربستان، قطر، امارات و کویت یک ائتلاف قدرتمند را در داخل اوپک شکل داده بودند، اما اکنون درحالی‌که این ائتلاف در خطر فروپاشی قرار گرفته است، یک ائتلاف دیگر با حضور دو کشور ایران و عراق در حال شکل‌گیری است. ایران و عراق که ازلحاظ حجم ذخایر نفتی رتبه‌های چهارم و پنجم جهان را به خود اختصاص داده‌اند، در بین کشورهای اوپک از بیشترین پتانسیل برای افزایش ظرفیت تولید نفت برخوردارند و به همین دلیل قادرند با همکاری یکدیگر، نقش محوری عربستان در اوپک را به چالش بکشند.
پس از سقوط رژیم صدام در سال 2003 ایران و عراق همواره روابط سیاسی و اقتصادی بسیار خوبی با یکدیگر داشته‌اند و اخیراً نیز دو کشور برای گسترش روابط نفتی با یکدیگر به توافق رسیده‌اند و در همین راستا قرار است به‌زودی امکان تأمین خوراک پالایشگاه کرمانشاه در غرب ایران از طریق میادین نفتی کرکوک عراق فراهم شود.
نگرانی از شکل‌گیری یک ائتلاف نفتی بین ایران و عراق باعث شده است که سعودی‌ها همه توان خود را برای بهبود روابط با عراق و کاهش نقش ایران در این کشور به کار گیرند. در ماههای اخیر روابط بین ریاض و بغداد بهبود یافته و دو طرف برای مبارزه با گروه تروریستی داعش و نیز بازسازی عراق به توافقاتی دست یافته‌اند.
در همین راستا خالد الفلیح، وزیر انرژی عربستان، در ماه گذشته میلادی به عراق سفر کرد و در دیدار با مقامات عراقی خواستار تقویت همکاری‌های دو کشور در حوزه انرژی و سایر بخش‌های اقتصادی شد. سفر خالد الفلیح به عراق درواقع اولین سفر یک مقام بلندپایه عربستانی به عراق طی سه دهه اخیر بوده است.
